Stedendriehoek

Wikipedia: Dolle Dinsdag

K. Hardonk: Bewolkt met een enkel buitje. Vanmorgen al vroeg bij het station geweest. Het verkeer was hopeloos in de war. Treinen uit Zwolle en Amersfoort kwamen niet. Alleen nog verkeer met Eerbeek mogelijk. Het was vannacht en verder de gehele dag een drukte van jewelste. Onafgebroken reden Duitse luxe- en vrachtauto's af en aan. Zwaar bepakt met soldaten, materiaal, koffers, dozen, matrassen, enz. Vanmiddag was het een ware uittocht van Duitse vrouwen. Een voortdurende stoet naar de trein.

Beladen met koffers, kinderen aan de hand. Drukkend achter volle kinderwagens of lopend en duwend achter zwaar beladen bakfietsen, met ponytax, koetsjes. Ja, zelfs in een begrafenisvolgrijtuig met een grote plank waarop koffers enz. lagen. Zo zeulden en sloften de vrouwen naar het station. Daar was weldra het hele stationsplein met deze ´Tijdbommen´ bezaaid.

Treinverbindingen waren er niet. De treinen op de lijn Amersfoort waren bij Assel en Stroe beschoten. Bij Assel werden zeventien Rijksduitsers gedood. Een trein bij ´Alba´ eveneens, locomotief in de sloot, drie wagons uit de rails. Eveneens bij Emst een trein tot staan gebracht. Met stil genoegen en leedvermaak slaan de Apeldoorners de overhaaste vlucht van de roemruchte natie gade. De veldgendarmerie was weer bezig met het inpikken van fietsen.

Om 8 uur moeten we vanavond binnen zijn. Ook nu om 9 uur gaat de uittocht verder. Overal vluchten de Germanen en hun handlangers. Over vorderingen van de Engelsen en Amerikanen in ons land weten we niets. De vlag ligt echter klaar.

W. van Houtum: Militaire treinen rijden gedurende de hele nacht met veel materiaal Nederland binnen. Er passeert gemiddeld per half uur één trein van Apeldoorn naar Amersfoort. Waarom dit gebeurt, is een raadsel omdat het OKW alle controle over de troepen in Nederland heeft verloren. Het telefoonverkeer is verbroken. De storing over de radio is praktisch verdwenen.

De Arbeidsdienst uit Hoenderloo krijgt groot verlof. De mensen die in de bossen voor de vijand werken staken. Het personeel van de Tricotfabriek moet zich bij het Arbeidsbureau aanmelden. Niemand verschijnt. De directie van de PGEM [nu NUON] in Apeldoorn volgt de Geallieerde bevelen op door alle bedrijven die voor de Duitsers werken van de stroomvoorziening af te sluiten.

Door de snelle opeenvolging van berichten over de Geallieerde opmars gaat over Nederland een golf van gevaarlijk optimisme. Wij menen dat we 's nachts of misschien 's avonds al bevrijd worden. Om tien uur gaan er geruchten dat Amerikaanse tanks Deelen hebben bezet en naar Hoenderloo oprukken. Zij zouden zich op dat moment bij hotel ´De witte Raaf´ bevinden. Hierdoor denkt menigeen spoedig zijn geheimen te kunnen prijsgeven maar dit gebeurt gelukkig nog niet.

Wij horen 's middags om 1.30 uur in de richting Assel twee maal mitrailleervuur dat door licht afweergeschut wordt beantwoord. Kort daarop horen wij hetzelfde in de richting Deelen. Naar later blijkt zijn bij Assel en Otterlo een trein en een aantal lesauto's van de Fahrschule beschoten. In Assel zijn 19 doden en veel gewonden en in Otterlo een aantal gewonden. In de trein bevonden zich vluchtende NSB-ers of Rijksduitsers zodat alles raak was.

W. Bloem: In de middag is op het station Klarenbeek een aanval gedaan door 12 Engelse jagers en op 2 goederentreinen. Daarbij 2 doden en een kind gewond. In de trein zaten Duitse soldaten en NSB-ers die richting grens vertrokken. De gehele dag zijn de Duitsers bezig zich terug te trekken. Daarbij rijden hier een massa Duitse legerwagens telkens op en neer met takken behangen, voor de vliegtuigen afgeschermd om weer materiaal aan te halen.

Maar ook wel manschappen die tot voor op de motorkap van de wagen zitten. Verder volgepropt vertrekken ze in de richting Zutphen. Ook op de Deventerweg en de Zwolseweg moet het enorm druk zijn. Ook is thans de uitzonderlijkheidstoestand afgekondigd waarbij men 's avonds om 8 uur al binnen moet zijn. Naar men zegt trekken thans ook de NSB-ers weg. Ook hier kwamen ze over de weg fietsend en lopend in de richting van de grens.

Ziekenhuis: Treinbeschieting. Op 5 en 6 september nam dit grotere afmetingen aan doordat treinen met burgers op de Veluwe beschoten werden. In het RK-ziekenhuis kwamen kort na elkaar omtrent 18 zwaargewonden. Daarvan overleden er enkele. Dr. Wiersema en ik hadden veel werk aan de verzorging van de zware verwondingen. Na enkele dagen vertrok een groot deel van de patiënten naar Duitsland. De Ortskommandant, majoor Von Oldershausen, bemoeide zich persoonlijk met hun vertrek.

Brandweer: Ik kreeg opdracht om ten gevolge van de gespannen toestand de brandweerposten Hoofdpost Apeldoorn en Eendracht permanent te bezetten. De geallieerden kwamen namelijk hard opzetten. Dit was de Dolle Dinsdag, de vlucht van de moffen en de NSB-ers. 's Middags om 2 uur werd een trein bij Assel beschoten. Hierbij werden vele van die Dolle NSB-ers gedood of gewond. Om 2.05 uur werd een trein beschoten bij Beekbergen. De locomotief maakte zich zo kwaad dat hij uit de rails sprong en tot zijn assen in het zand wegzakte. Een persoon werd niet ernstig gewond.

De Dolle Dinsdag
Dit is de naam voor dinsdag 5 september 1944 toen Radio Oranje meldde dat Britse troepen Breda hadden bereikt. De term is afkomstig uit het door de Duitsers gefinancierde satirische blad `De Gril' en werd verzonnen door Willy van Houten (auteur van de bekende Bob Evers-serie). De dag daarvoor was door rijkscommissaris Seyss-Inquart de uitzonderingstoestand afgekondigd.

Een en ander deed het gerucht ontstaan dat de geallieerden al over de grote rivieren waren. De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) raakte in hevige paniek en de bevolking bereidde zich al voor op de ontvangst van de bevrijders. Aan de komst van de geallieerden zou voor het westen van het land echter nog de hongerwinter voorafgaan.

In het bezette deel van Nederland heerste op 5 september 1944 een uitgelaten stemming. De geallieerden waren in aantocht en men vermoedde dat zij ieder moment ook West-Nederland zouden bevrijden. NSB-ers sloegen overhaast op de vlucht en alles wees erop dat de bevrijding slechts een kwestie van dagen zou zijn. Roodwitblauwe vlaggen werden uitgestoken, zelfs oranje wimpels waren her en der waarneembaar.

Maar het optimisme werd in die dagen volledig de grond ingeslagen omdat de geallieerde opmars steeds moeizamer verliep en het nog maanden zou duren voor de Bevrijding een feit was.

[De dag dat de 'foute Hollanders' - via Westerbork -  de benen namen naar vooral Lüneburg onder Hamburg]