Dagboek Lien & Martha Strubbe
-
Geachte lezer, Met genoegen presenteer ik u hierbij Lien en Martha Strubbe, schrijfsters van het 'Zutphense Dagboek'.
-
Het Nederlandse legerbericht van vandaag heeft, hoe het mij ook spijt, dat de vijand in Gelderland zulke vorderingen maakt, mij enige opluchting geschonken.
-
Lieny, Gé en Pa en Moe Strubbe [J. Strubbe, leeraar Ambachtsschool, Warnsveldseweg 35] sterkte en houden jullie je maar goed.
-
Het spreekt van zelf, dat ik in deze roerige en toch naar omstandigheden voor ons rustige dagen allang een plan gesmeed heb, om eens naar Zutphen te gaan.
-
Vóór Meppel ontmoetten we onzen oud-employé Kreulen, die wist te vertellen, dat de Nazi’s bij Zutphen over de IJsel getrokken waren en dat zij daarbij 6 à 700 man verloren.
-
Ik vreesde het al! Het laatste Nederlandse legerbericht meldde, dat de Nazi’s tussen Deventer en Arnhem over de rivier getrokken waren…
-
Heit [zijn vader] en ik vertrekken om half zes Middel-Europese tijd (vannacht ingevoerd) naar Zutphen.
-
Om vijf (!) uur (op 10 mei) stond er al een pantsertrein op het Station (Zutphen). Die had dus (toen) al de afstand Winterswijk - Zutphen afgelegd!
-
In Warnsveld en in de Varkenswei bij de Albert Cuypstraat, stonden kanonnen, die orders ontvingen van een uitkijkpost bovenin de St. Walburgiskerk […].
-
En elke minuut, dat wij samen zijn en ons gelukkig prijzen, samen te mògen zijn, laten tientallen jongens voor hùn vaderland het leven.
-
Er zijn verschillende diefstallen gepleegd; ook door eigen jongens en stadsburgers.
-
In Zutphen werd zeer hevig gevochten. Twee grote rivier-kazematten, vijf kleine, een oud kanon en een stuk afweergeschut moesten het opnemen tegen de 227e Divisie.
-
Vooral toen er steeds meer zwaar oorlogsmateriaal kwam, dat opgehoopt werd in de straten rond de Warnsveldseweg en in Warnsveld, in afwachting van de pontonbrug over de IJs
-
In Zutphen kwamen jongens uit Rotterdam aan, die de hel ontvlucht zijn en beschrijven, hoe de binnenstad er uit ziet.
-
Merkwaardig was ook, dat in de wei achter de Strubbe’s [wat nu de Prins- en Prinsessenstraten zijn was toen nog weiland] een klein vliegtuigje landde, een hoge [Duitse] ome
-
Omstreeks zeven uur [s ochtends] stonden de Duitse stoottroepen al voor de Warnsveldse brug. Even later waren de gemechaniseerde troepen er al.
-
Heit [vader] vertrok ’s avonds nog naar Brummen, waar men hem met vreugde ontving.
-
Maar zelfs daar, waar geen mens je stoort, laat het oorlogsmonster je niet met rust.
-
Maar de Nazi’s zeiden: 'Op een gegeven ogenblik hebben jullie geen munitie meer en wij wél manschappen' en gingen door met het zenden van manschappen.
-
We konden van verre een blik werpen op de Hoven, die wel zeer geleden heeft.
-
Een Britse Wellington viel Zutphen aan (vermoedelijk Teuge) met acht 500 lbs bommen waarvan één op een weg en één op een groot gebouw terechtkwamen.
-
Een Vickers Wellington vloog naar Zutphen waar de bommen werden afgeworpen op een knooppunt van kanalen. Er werden geen resultaten waargenomen.
-
Aan de Baankstraat in de Hoven is een projectiel van de Duitse luchtafweer neergekomen (Bron: Armaex) Zie FLAK
-
In Zutphen werden 2 niet ontplofte Flak-granaten aangetroffen. (Bron: Armaex) Zie film: Flak
-
De IJsel is buiten haar oevers; er is geen gelegenheid om over de rivier te komen.
-
Rondom deze periode kwam in het oosten van Europa de 'Endlösing' op gang . Het op diverse wijze uitroeien van zoveel mogelijk Joden in Europa.
-
Na enig overleg met Leeuwarden & Zutphen (sinds Kerstmis 1939 was er een nauwere verbintenis ontstaan met de zuster van mijn Zutphense vriend) besloot ik aan de uitnodi
-
In Zutphen werd een gedeelte van een bom met springlading aangetroffen. (Bron: Armaex)
-
De middagmalen vooral voor personeel zijn zeer krap, 2 aardappelen per persoon, zodat vooral de jonge verplegers klagen over sterke honger.' (Bron: Groot Graffel)
-
Bij donker doorgereden naar Zutphen. Gé [zijn schoonzus] overstuur: denkt, dat ik nu voortaan [als onderduiker] opgesloten zal moeten zitten in een klein kamertje.
-
Lien komt van Deventer. ‘s Avonds naar de Landwehrs (G.H. Landwehr, horlogemaker, Spittaalstraat 25).
-
In Brummen bij de Leifferinks. Veel in de omgeving en op Veluwe (Zijpenberg - Imbosch, enz.) gefietst.
-
Er werden individuele luchtaanvallen uitgevoerd op FLAK-stellingen bij o.a. Zutphen. (Bron: Armaex)
-
Een Geallieerd toestel wierp een bom af op een Flak-transporttrein bij Zutphen. Hierbij werd geen schade aangebracht. (Bron: Armaex)
-
Vanavond laat, een telegram van Lieny, dat zij geslaagd is voor de aantekening inzake artikel 88 op haar acte NXI (onderwijsbevoegdheid).
-
Britse jachtvliegtuigen vielen o.a. een trein in de buurt van Zutphen aan. (Bron: Armaex)
-
Bommen op Buitensingel en Coehoornsingel te Zutphen. Drie huizen verwoest.(Bron Groot Graffel)
-
V1, 4 huizen verwoest, enige honderden meters van de Jacob Damsingel. (Bron: Groot Graffel)
-
In Zutphen maakte ik ‘t volgende mee, ook getuigende van plaatsgebrek in ‘t ziekenhuis.
-
In Zutphen en op enkele andere Gelderse Stations zag ik wagons vol Duitse spoorbeambten, alle bewapend met geweer en revolver, die in tijden van nood de zorg voor de Nederl
-
Een van de gevaarlijkste burgerberoepen in de Tweede Wereldoorlog: machinist op een locomotief.
-
Nu komt er uit Zutphen bericht, dat de wichelroedeloper en aardstralendeskundige Bolt van Warnsveld, wiens goede resultaten op het gebied van de aardstralen mij bekend zijn
-
Bij Zutphen werd de trein 4401 onder vuur genomen door Geallieerde vliegtuigen, waarbij enkele licht gewonden.(Bron: Armaex)
-
Ons menu: ‘Stelt U voor: des morgens, zodra ik met een slaperig gezicht aan de ontbijttafel verschijn, moet ik beginnen met een stapel ‘wittebrood’ sneden van 7 stuks, zo m
-
Een ongeveer 21-jarige jongeman uit Zwolle, Ger Wevers, zoals vele jongeren ondergedoken, werd in Amsterdam aangehouden en geheel onderzocht.
-
De nieuwe burgervader, de NSB-er Thesebeld, heeft het politiecorps toegesproken en begon met de woorden: ‘Heil mannen’!, waarop de mannen ‘Heil’ antwoordden.
-
Met behulp van deze grote in jagers opgehangen fotocamera's werden aanvalsdoelen vastgesteld. Zie: DotKaData
-
Rondom Zutphen worden nu tankgrachten gegraven en mitrailleurposten aangelegd, waaraan de burgers gedwongen worden te werken.
-
In de nacht van Zaterdag op Zondag zagen ze in Zuidzuidoostelijke richting een geweldige brand met heel veel ontploffingen en oplaaiingen.
-
Vanmiddag zijn, zo schrijft Lien, massa’s Amerikanen over Zutphen getrokken. Op geringe hoogte vlogen er 60 bommenwerpers over hun huis.
-
Een ander teken van Duitse afweer tegen eventuele Nederlandse aanvallen in de rug komt uit Zutphen.
-
In Zutphen is de oud-burgemeester, mr. J. Dijckmeester, gearresteerd.
-
De volgende bruggen werden om zes uur op 10 mei opgeblazen: de Deventerwegbrug, de Warnsveldsewegbrug en de brug over de IJsel.
-
De Engelse radio zou Zaterdagavond gewaarschuwd hebben, na 14 Mei zo weinig mogelijk te reizen. [Alles op de weg kan worden beschoten vanwege De Invasie].
-
Steeds meer gevallen van tuberculose doen zich voor; de kranten bevatten dezer dagen al een waarschuwing van professor dokter Sleeswijk om vooral niet te veel te zonnebaden
-
In Arnhem zou zich het volgende feit hebben toegedragen. De directeur van de gevangenis wordt opgebeld, dat er vier gevangenen komen.
-
Over het algemeen ondervindt men veel hinder van de inkwartiering [soldaat verblijf toewijzen in andermans woningen].
-
Een trein tussen Brummen en Zutphen ter hoogte van km 25.6 werd aangevallen. Hierbij raakten drie personen gewond. (Bron Armaex)
-
Op de IJselkade verzamelden zich verschillende nazi’s met vrouwen.
-
In Warnsveld bij Zutphen hebben zich vele Nazi’s genesteld.
![In deze oorlog ontstonden ook échte liefdes, met Duitse soldaten [verboden], maar ook met Geallieerde soldaten.](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/73..jpg?itok=--jOxnVN)
-
De nazi’s hebben weer 24 personen ter dood veroordeeld en 22 reeds doodgeschoten.
-
In de vroege morgenuren werden twee locomotieven bij Zutphen beschoten.
-
Ik moet eerlijk zeggen, dat ik na ’t horen van dat bericht (V1's op Londen) ’down’ was.
-
Vrijdag 16 Juni 1944 werd de wereld opgeschrikt door de sensationele aankondiging van de aanvang van de Duitse vergelding tegen Engeland in de daaraan voorafgaande nacht.
-
De Duitse soldaten van nu variëren in leeftijd van 15 tot 24 jaar.
-
Vaak brave mannen (vaders, bakkers, boeren, accountants, etc.) werden door Hitler in een oorlog gesleurd. De meesten die wilden vluchten (deserteren) werden geëxecuteerd.
-
Verder zijn er op dit ogenblik talrijke troepenverplaatsingen. Op mijn reis naar Zutphen zag ik verschillende treinen met manschappen en materiaal Hollandwaarts gaan.
-
De ex burgemeester van Zutphen, mr. J.
-
Langs alle rijkswegen in Friesland zowel als in Holland en in Limburg worden, vaak tussen de bomen, aan weerskanten van de weg kuilen gegraven, waarin juist een man kan sta
-
De bombardementen op Duitsland zijn in hevigheid toegenomen.
-
Max Blokzijl, de nazi-papagaai, heeft Maandag voor de Hilversumse zender een praatje gehouden, waaraan hij de titel gaf: ‘Het gaat goed’.
-
In het geheim werd er al met de Geallieerden onderhandeld over een wapenstilstand. Veel Duitse soldaten waren na vier jaar oorlog oorlogsmoe.
-
Heinrich Himmler was een gymnasiast en zoon van een leeraar aan een gymnasium.
-
De gehele Zondag, Maandag en Dinsdag duurden de enorme ontploffingen voort.
-
Maandag begon de eigenlijke uittocht van NSB-ers en Rijks Nazi’s.
-
Zutphen verkeerde in een feestroes. Overal langs de straten stonden groepen mensen, die met genoegen de Duitse terugtocht gadesloegen.
-
Op ‘t Station Den Haag, zo vertelde een Haagse ooggetuige me, stonden Maandagmorgen de Duitse Blitz- und Funkmädel voor vertrek gereed.
-
Bang voor partizanen. Eén zat dan nog op het spatbord van de voorste auto, vaak met een geweer of automatisch pistool in de aanslag, op jacht naar partizanen.
-
Maandag waren ijlgesprekken [spoed] & dringende Regeringsgesprekken nog mogelijk, maar Dinsdag, toen ik via het in Zutphen gevestigde Departement van Koloniën nog conta
-
De terugtocht van de Nazi’s uit Noord-Frankrijk en België is een overhaaste vlucht.
-
De piloten hadden hier, evenals elders, door cirkelen gewaarschuwd, dat de trein beschoten zou worden.
-
Tijdens het appèl kwam een Tommie overgevlogen.
-
Trouwens, de nadering van de Geallieerde legers heeft ook hier op de zwartehandelprijzen haar invloed!
-
De Zutphense bevolking lachte, voor het eerst sinds zovele jaren, wanneer een Duitse colonne langstrok en nog groter was de vreugde, wanneer men tussen de soldaten de vrouw
-
De Nazi's werden nu in het Oosten werkelijk verpletterd door de Russische Beren.
-
Zo rijden lange colonnes kriskras door de stad, zonder de goede uitweg te kunnen vinden.
-
Met duizenden gingen Duitse soldaten, maar ook burgers, met z’n allen op de vlucht richting westen en Das Vaterland.
-
Bij de Kap [in Warnsveld, nu een Chinees restaurant] en de Eefder brug moeten stukgeschoten auto’s staan. Het hele [Gemeente] secretariepersoneel is ondergedoken.
-
De treinen lopen niet meer. Kei [Keimpe] is op de fiets naar Leeuwarden vertrokken na veel bandengeplak ‘s morgens.
-
Gisteren zijn er veel fietsen gekaapt of geruild voor slechtere. Een man zou trouwen in Den Bosch, vandaag & wilde op de fiets erheen.
-
'Heil Mannen' NSB-burgemeester Tesebeld deed op ’t Oranjeplein een brief op de bus en werd spottend bekeken & bepraat van alle kanten.
-
Om drie uur kregen de Rijks Nazi’s (o.m. onze buurvrouw Götzen [A.J.K.K. Götzen, monteur, Warnsveldseweg 37] aanzegging om zich op De Kap te Warnsveld te verzamelen.
-
De Landwacht is teruggekomen [in Holland], na de vrouwen en kinderen weggebracht te hebben [naar Duitsland].
-
De geruchten, dat de vluchtende Duitse troepen bij Enschede niet over de grens mogen en dat daar alles in de knoop zit, zijn volgens een Enschedeër onjuist; er is niets te
-
Rotterdam is inderdaad zo goed als bevrijd [..niet dus]. De Amerikanen zitten diep in Holland. (..een gerucht!)
-
Vanmorgen fietsten heel veel burgers langs de marechausseekazerne van Warnsveld naar de Emmerikseweg. Zouden die moeten graven?
-
Ook al wist elke Duitse soldaat inmiddels dat de oorlog was verloren, fanatieke elementen in het leger bleven als represailles of uit wraak ter dood veroordeelden executere
-
Vandaag minder gerij. Wat rijdt vlucht niet meer zoals in den beginne, maar ‘t is een leeghalen van het land [..].
-
Wat er passeert, zijn doorgaans de erbarmelijke resten […] van gehele divisies, compagnieën, enzovoort.
-
Het aantal vliegende bommen op Engeland neemt door de Geallieerde vorderingen in Frankrijk en België sterk af.
-
In Zutphen kwamen soldaten aan, die nog met angst en beven vertellen van de Amerikaanse aanvalsmachines in Frankrijk.
-
Toch zegt men, dat er nog verschillende treinen Holland ingaan, tenminste over de [IJssel] brug. Om 12 uur geweldig veel Nazi’s naar ‘t oosten.
-
De eens geachte onoverwinnelijken gaven zich met duizenden manschappen over. Het liefst aan de Amerikanen en Engelsen.
-
Naarmate de Bevrijdingslegers naderen worden de Landwachten bevreesder en durft de bevolking driester tegen deze zwarte plaag op te treden.
-
Men zal er goed aan doen, sommige geruchten met een korreltje zout te nemen! Het gerucht speelt momenteel weer een grote rol. Enkele voorbeelden:
-
Er wordt gemompeld, dat de Duitse nazileiders zich al van nieuwe namen en papieren voorzien om aan hun straf te ontkomen.
-
De Nazi’s stelen koeien en varkens uit de wei en slachten ze langs de weg […].
-
Er trekken nog steeds Duitse colonnes voorbij, ook stampvolle bussen. Op één wagen zagen we een grote tapijtrol.
-
Vannacht is er ontzaglijk veel gereden in oostelijke richting; ook vanmorgen weer.
-
De angststemming onder de nazi’s die naar Duitsland snelden, nam nog toe, toen werd verteld, dat de SS bij de grens die troepen beletten Duitsland in te vluchten, die [moge
-
Omstreeks elf uur gisteravond passeerden hier heel wat fietsende Nazi’s, zelfs op bakfietsen. Velen reden op massieve of houten banden; sommigen zo op de velg.
-
Vlak na het luchtalarm denderden acht pantserwagens of kleine tanks door de straat. Er zaten 5 à 6 kerels op, die luchtafweer bedienden.
-
Vanmorgen waren er 7 Tommies boven Eefde (kazerne). Er werd erg geschoten van beide kanten.
-
Ze [Moffen] wilden niet weg. De beide oudjes aan ‘t duwen tegen de deur.
-
Over de tijdelijk in Zutphen wonende, nationaal bekende, verfilmde Walraven van Hall
-
Het afweergeschut is uit de uiterwaarden verdwenen, is er kleiner geschut voor in de plaats gekomen, dat onder struiken verborgen is.
-
Gisteren moet op de telex een artikel geweest zijn, dat naderhand weer werd ingetrokken.
![Laf gedrag [vluchten] van hoger NSB-kader](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/519.jpg?itok=PhJMsYvU)
-
Gisteren is er niets gebeurd wat het opschrijven waard was. Het was stil op de weg, behoudens wat heen- & weer gerij.
-
Twaalf Moffen met ketels tussen zich in, gaan nu eten halen. Men zegt, dat ‘t Graffel voor hen moet koken.
-
Geen nieuws, zeer weinig gerij. De stad zit vol Moffen, evenals Warnsveld. Van de gevreesde razzia’s (zie Landwachters hiervoor) is goddank niets gekomen.
-
Er rijdt niet veel vandaag. Wel in westelijke richting; men zegt naar Brabant.
-
Ik heb vergeten te vertellen, dat er Zaterdag bij de eerste keer schieten een stel mannen met karren onder de bomen stilhield voor dekking.
-
Op straat wordt verteld dat Prins Berhard, die de leiding van de ondergrondse Verzetsbeweging [De BS] in Nederland op zich genomen heeft, en in België zijn hoofdkwartier h
-
Even voor achten 's avonds (speruur!) stonden we nog bij Zelders op de stoep te praten met Zelders zelf, zijn vrouw & de evacué.
-
Ze (de Zutphense burgers) graven bij Steenderen en Baak. De burgemeester (NSB-er) is er steeds bij om toezicht te houden.
-
Zojuist vertelt Syka, dat de kampen te Amersfoort en Vught leeggehaald zijn en dat de mannen naar Duitsland zijn gebracht.
-
Zojuist een waarschuwing: de IJselbrug zal de lucht ingaan en eenieder zet deuren en ramen open. Ze zeggen, dat men een invasie verwacht.
-
Vandaag hebben ze gegraven achter de Mars bij de gasfabriek & gaten gemaakt langs de Deventerweg [schuttersputjes]. Het zware geschut bij de IJsel is weg.
-
Er gaat ook weer meer voorbij: militairen & meiden; de Rijks Nazi’s hebben aanzegging gekregen om te vertrekken. Pantserwagens, ook een kapotte.
-
Alleen al in Aken maakten de Amerikanen 12.000 [..] Duitse krijgsgevangenen. De Duitse soldaten gaven zich liever over aan de Amerikanen dan aan de Russen.
-
Door de landing bij Arnhem raakte de top van de NSB in grote paniek.
-
We hoorden ‘t gegier van een vallend vliegtuig en twee doffe bonzen van bommen of zo. We hoorden naderhand, dat ‘t gemunt geweest was op de afweer aan de IJsel.
-
Het licht is nog steeds uit. We hebben de petroleumlamp en kaarsen opgezocht.
-
Zeer weinig gerij. In de stad zagen we ongeveer 100 Moffen (ik dacht ‘Grüne’, maar hoorde dat ‘t ‘Feldgendarmerie’ was).
-
Vanmorgen vroeg Dicky al voor de deur om met Gé te helpen, de Isalaboten [Zutphense roeivereniging Isala] naar Almen te brengen.
-
In de stad was een ‘bekkenslager’ aan het omroepen dat alle winkeliers van 18-50 jaar opgeroepen werden voor de arbeidsinzet.
-
Vooral aan het eind van de oorlog werden de Geallieerden geconfronteerd met onverwachte, felle Duitse tegenstand.
-
In Zwolle zijn Dinsdag ruim 200 machinisten en dergelijke niet opgekomen.
-
Merkwaardig is, dat men hoort, dat mensen in Zutphen er nog in geslaagd zijn om in telefonische verbinding te komen met Eindhoven (Maandagavond) en Maasbracht (Dinsdagmorge
-
Nu staat er voor de Watertoren een versperring van prikkeldraadblokken & alle auto’s worden aangehouden.
-
Plotseling een hevig lawaai bij de Buitensingel: botsing. Een hele opstopping voor huis met een reuze lawaai.
-
Het bleef niet bij fietsen, ook paarden en wagens werden gevorderd; voornamelijk in de streken, waar militaire colonnes strandden.
-
Hierbij ’t laatste nieuws uit deze contreien. Ze vliegen telkens nog weer. Nieuwe [Geallieerde] troepen zouden tussen Arnhem en Apeldoorn staan?
-
Ik heb verder vrij goed gemaft, maar moeder sliep niet meer dan twee uren.
-
Ze [de Duitsers] rijden veel, o.a. troepen, ook fietsend. Hoofdzakelijk oostwaarts nu. Naar de stad veel Rode Kruis & ook weer die acht luchtafweerpantsers.
-
Momenteel staat er een gekke, afgekoppelde wagen met een kanon er bovenop (donkergrijs, vierkant) voor onze deur, wachtend op een tractor.
-
Van verschillende plaatsen hoort men, dat de Nazi’s hun gestolen waar tegen een ‘spotprijs’ verkopen om aan ‘Trinkgeld’ te komen.
-
De hele middag hebben ze erg gevlogen; onzichtbaar achter de dunne bewolking.
-
[Arthur Seyss-Inquart, geboren als Artur Zajtich] moet vannacht in Zutphen geslapen hebben in het beruchte huis van Duppe [J.B.C.J. Duppen, Deventerweg 54].
-
Vannacht heb ik weer op de divan geslapen; ik voel me beneden veel veiliger dan daarboven voor de ramen [..] en ik slaap er best.
-
Rustige nacht. We gingen om 10 uur al naar bed, na eerst een uurtje bij de petroleumlamp te hebben zitten lezen. De waterleiding doet het gelukkig weer.
-
Arnhem, zegt men, is nog in Duitse handen. Het ziet er vreselijk uit; vooral aan de Rijnkade moet de verwoesting groot zijn.
-
Onze NSB-burgemeester heeft de secretarie vanmorgen laten weten, dat hij van de trap is gevallen en niet kan komen.
-
Om 12 uur passeerden hier vier grote vrachtauto’s met [Geallieerde] krijgsgevangen.
-
Controle op de Eefder brug. Het verhaal gaat, dat er op de Eefder brug contrôle was van de Landwacht.
-
Gisteren riepen ze [de krijgsgevangen Tommies]: ‘Till next week!’ en ‘t gaat er inderdaad op lijken.
-
We horen nu, dat de 186 krijgsgevangen Canadezen waren opgesloten in ’t Levisonpakhuis op de Mars. Ze hebben ze dus wel ten spectacle rondgereden!
-
Zojuist kwam er bij onze Duitse buurvrouw [A.J.K.K. Götzen, Warnsveldseweg 37] een hoge Duitser. Ze moet weg, anders wordt ze zo meegenomen.
-
Ik ben zojuist even de stad in geweest, overal staan groepjes mensen; vreemdelingen met kinderen en koffers en sombere gezichten.
-
Er trekken veel pantserwagens en zwaar geschut voorbij in beide richtingen; ook Rode Kruiswagens, ditmaal echte.
-
Gisteravond in de verte kanongebulder en vannacht heeft moeder het aan één stuk door gehoord.
-
Mensen die, met behulp van een met fietsdynamo’s opgeladen accu, naar de radio luisteren zeggen dat Nijmegen als een fakkel brandt, maar dat de Waalbrug in Engelse handen i
-
De berichten zijn slecht: ze hebben Nijmegen en Arnhem helemaal niet [..]. Er wordt geweldig gevochten en in Nijmegen moet een pantserslag woeden.
-
Er is geen man meer op straat [..], ze worden zó ingerekend [voor de Orgination Todt]. Ook de bakkers wagen het er niet op en driekwart Warnsveld zit zonder brood.
-
Scherpenzeel, Lunteren en Woudenberg zouden ook al in Engelse handen zijn.
-
De sluizen in Eefde zouden door de ondergrondse onklaar gemaakt zijn, evenals de spoorlijn tussen Harfsen en Almen.
-
Enkele dagen geleden liet burgemeester Tesebeld in Warnsveld al de mannen van 15 - 60 oproepen om te graven.
-
Joop Hiettink [J. Hietbrink, kantoorbediende, Warnsveldseweg 39] kwam zonet met een spannend Wildwestverhaal aandragen:
-
Er verschijnen aanplakbiljetten op de borden: de mannen van 16 - 50 moeten graven.
-
Vandaag lijkt het kanongebulder veel dichterbij. Of komt het van de regen?
-
In de vooravond en tot 12 uur (24.00 uur) hebben ze [de Geallieerden] geweldig gevlogen. Moeder heeft [er] wel vijf zien vallen.
-
Op 23 september wordt een groep [Geallieerde] gevangenen in een Duitse vrachtwagen afgevoerd langs de IJssel.
-
Het ziekenhuis was enkele dagen geleden ontruimd op 25 ernstige patiënten na, maar nu loopt ‘t gestaag weer vol.
-
Gisteravond [ontvingen we] nieuwspamfletten. Ze zijn bij Oosterbeek [weer terug] over de Rijn [naar bevrijd gebied].
-
In Eefde was onvoldoende gehoor gegeven aan de oproep tot graven.
-
Vandaag helemaal geen nieuws. Ook de kanonnen houden zich even stil. Vanmorgen patrouilleerden enkel [Geallieerde] vliegtuigen
-
Melk en brood wordt niet meer bezorgd. Om drie uur zou de kolenvoorraad van de Leeszaal voor vordering getaxeerd worden.
-
‘s Morgens heel vroeg al Vliegende Hollanders van Dinsdag in de tuin gevonden.
-
Er zijn vandaag weer veel meer [burgers verplicht] aan het graven getogen. Vanmiddag vliegtuigen; wel 600, prachtige zilvervisjes.
-
4 Britse Typhoons (438 sqdn/143 Wing) vielen het spoor ter hoogte van coördinaat E.917962 aan met 8 x 500 lbs met 24 sec. vertraging.
-
Een munitietrein bij het station Zutphen werd gebombardeerd en kwam tot ontploffing.
-
‘Boenk, boenk - knetteretteret - tettet - boenk - boenk - ran - kang - boeng - boeng - knetter - etet -fuuuuuuut - boenk - kets - fuuuuuut - boenk’.
-
Er spoedden zich allemaal mensen uit de stad naar hun huizen
-
Wij dan op straat, dan in de kelder, dan in huis. We gooiden alle ramen open en woeien gewoon weg van de luchtdruk [..].
-
Thuis was de voorkamer bovenruit gesneuveld. Het was een reuze rommel en stofboel; de gordijnen stuk en glassplinters tot in de achterkamer.
-
In of bij de trein moeten wagons paarden gestaan hebben. 200 paarden zijn levend verbrand of kapotgeslagen […]. Ontzettend.
-
Zojuist komt Syka thuis van Koloniën. Het gebouw is bijkans in elkaar gestort. Zij kreeg een balk op de neus, die ernstig gehavend is.
-
De meeste granaten zijn over de stad heengevlogen, dankzij ‘t feit, dat ze rechtop in de wagons stonden [..]. Hadden ze platgelegen, dan had het er voor Zutphen nog veel mi
-
We zijn zojuist even op het Departement van Koloniën aan de Coehoornsingel geweest, dat ook ernstig beschadigd is.
-
Nadat we om half drie brood gegeten hebben, ben ik met Gé en het andere Leeszaalpersoneel naar de Deventerweg getogen om te helpen.
-
Heel veel huizen waaronder vrijwel alle van de Deventerweg en de Coehoornsingel bij de Buitensoos zijn onbewoonbaar en gevaarlijk verklaard.
-
Op het Station is de 1e maal al een boom gevallen en het heeft flink staan branden.
-
Vannacht allemaal erg onrustig geslapen. Eerst steeds weer vliegtuigen en tot 4 uur + schieten. Toen heel veel gerij op straat.
-
Het eten is niet gaar gekomen & we dronken koude koffie. Zo nu en dan ploft er nog wat.
-
Een SS-er wordt door een Amerikaanse MP uit een groep Duitsers gepikt voor nadere fouillering. Voor deze ‘vechtmachines’ hadden de Geallieerden veel respect.
-
Het treinemplacement gezien vanuit een deerlijk gehavend Deventerweghuis boven, is een sombere donkere zwarte massa met verwrongen wagen karkassen en rokende hopen.
-
De volgende dagen - we hebben het reuze druk en ‘s avonds bij het kleine pitje doe je weinig - hebben we helpen ruimen bij Vaags [B.H. Vaags, notaris, nu Burg.
![De burgemeesterswoning, hier links, voor de de Deventerweg brug [Canadian Bridge]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/271.jpg?itok=jat7ga_O)
-
‘s Nachts is er steeds veel gevlieg en geschiet, erg onrustig. Ook 2 x 8 stuks tanks richting Westen en paardenvolk ± 50 wagens. Ook steeds overdag veel gevlieg.
-
Zojuist (5 uur) een Rode Kruis autootje voor de deur. Moeder op de stoep, ziet al boos, denkende dat ze de weg willen vragen maar....
-
Vanmorgen de hele tijd telkens vliegtuigen schietend + afweer. Oma wel 8 x in de kelder.
-
Geallieerde jachtbommenwerpers vlogen een gewapende verkenning in het gebied Arnhem, Zutphen en Hengelo.
-
Vanmorgen vroeg weer zoiets als munitievervoer ontploffingen, in de buurt van Eefde en Gorssel, veel rook. Ze zeggen schip of trein bij ‘t [Twente] kanaal.
-
Zojuist zag Moeder weer 2 dichte vrachtauto’s met Tommies.
-
Personeel moest Vrijdag, naast het bureau v. d. Voedselvoorziening, dat in het gebouw van de G.O.Z.
-
Eindelijk goed geslapen. Gisteren en vandaag is het idioot rustig op straat en in de lucht.
-
Het Rode Kruis deed heel veel goed werk in de Tweede Wereldoorlog. Vooral met haar voedselpakketten was ze zeer populair onder de vele duizenden gevangenen.
-
Wat het Zaterdagmiddag nu precies geweest is weet niemand. Zwaar Duits geschut, munitietrein bij Leuvenheim, bombardement van Emmerik met luchtdrukbommen.
-
Zeer rustige nacht. Zelders zegt: er zijn veel Moffen naar Emmerik gegaan, ze vliegen even helemaal niet.
-
De gevreesde Duitse Tiger tank. Deze naam was hem gegeven door de mede-ontwerper Ferdinand Porsche, inderdaad, die van de sportwagens…
-
Rustige nacht. Wel weer kanongebulder ver weg, beter weer, lichte bewolking, toch geen vliegtuigen.
-
Er staat aangeplakt: we krijgen eieren op de bon. De bom op de electriciteits centrale in Hengelo vernielde weinig in zoverre, dat ‘t in 1 dag hersteld was.
-
Mooi weer, dus vliegtuigen. Om 9 uur Oma van de badkamer gehaald naar de kelder [gebracht] vanwege geschiet.
-
Heldere lucht, wel veel vliegtuigen, zo nu en dan. Het schieten is steeds ver weg, Eefde, Baak, IJsel en de buitenwegen. Vier vrij harde bommen.
-
De verpleegsters [in het ziekenhuis] hebben ½ dagen werk, terwijl ze het dienstbodewerk er zelf nog bij moeten doen, die [dienstbodes] komen n.l. niet meer.
-
Na die eerste schieterij, de 28ste, waren er al een paar gewonden binnengebracht [in het ziekenhuis].
-
We waren nog geen 10 minuten thuis of de eerste bommen zoefden en floten over ons heen.
-
Door het bombardement kwamen 73 burgers [..] om het leven en raakten acht vermist.
-
Toen het [mislukte Geallieerde bombardement] voorbij was is vader de stad in getogen: Op de Rozengracht en de Barlheze waren veel bommen gekomen.
-
Je zou zeggen straks gaat de hele stad eraan met die wind!
-
Akelig al die gezichten op de brancards. Binnen was ieder druk en was ‘t vreeslijk vol en liep ieder elkaar in de weg zodat ik gauw weer weg vluchtte.
-
Je mocht er niet heen. En iemand die ik vroeg, waar ik kon helpen, verwees me naar Voerknecht [Firma Voerknecht, o.a.
-
De Leeszaal lui waren al weg, dus toog ik alleen verder. Langs de kerk naar de Langehofstraat.
-
Voorbij Degenaar keken we achterom en zagen, dat diens hele achterhuis was weggeslagen.
-
Midden onder tijd kwamen een paar Moffen naar de kelder vragen. Ze beweerden er zaten nog mensen in.
-
De nacht van 14 op 15 was zeer roerig. Heel veel vliegtuigen. Iedereen had slecht geslapen en akelig gedroomd.
-
Mej. Hofman [mej. J.H.C. Hofman, onderwijzeres, Spittaalstraat 26A] had een handkar opgescharreld en daarmee gingen we naar de Berkelkade, waar we bij v.d. Scheur [A.F.
-
Degenaar heeft ook nog heel wat goede kleren e.d. onder het puin weggevist.
-
Er waren al vliegtuigen en toen we bij de toren omkeken, zagen we alle mensen, ook de brandweer, komen aanhollen uit angst voor de vliegtuigen in de heldere lucht.
-
Het is anders wel goed voor elkaar: Overal grote groepen Technische Noodhulp of Rode Kruis en ook een gemeentearbeider werken hard mee.
-
De Broederkerk ziet er ook vreeslijk uit, geheel glas en dak stuk, maar hij staat nog even als het gymlokaalzaal.
-
De eerste dagen hebben we alleen met kostbare spullen gereden: mooi glaswerk en porcelein, beddengoed, kleden, enz.
![Moe van het versjouwen van huisraad uit 91 [..] huizen](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/319.jpg?itok=E1NVyEM1)
-
Oh, die uitwerking! Zoveel mensen weg. De zoon van Schut’s vrouw en kind - dood [A.J.E. Schut, expediteur, Waterstraat 45?].
-
De Nazi’s zeggen: Er is reuze goed gemikt; zelfs de averechtse luchtstroom in de midden luchtlaag is gecorrigeerd [..], echter iets te sterk, vandaar de verkeerde uitwerkin
-
En steeds hoorde je nare verhalen. Hier klopten ze nog naar 2 meisjes, levend, na een hele nacht onder uit het puin gevist.
-
Het gedeelte gelegen voor de [IJssel] brug is flink beschadigd [door het Geallieerde bombardement], de brug zelf is niet erg stuk.
-
Woensdagavond kwam het alarmerende bericht dat er de volgende morgen 1.300 vluchtelingen [..] uit Limburg zouden komen.
-
Wij kwamen de volgende morgen bijeen aan de Emmerikseweg en daar werd de organisatie besproken.
-
Van Gennep af naar Goch (over de Maas) en via Calcar en Rees (D) (over de Rijn) om ‘t Rijkswoud (D) heen, waar gevochten werd, naar Ulft, waar ze voor ‘t eerst weer goed on
-
Alle helpers(-sters) hadden Rode Kruisbanden om. Karren vol geladen met oude vrouwen en moeders met kinderen.
![Met 3 weken oude babies op een handkar onderweg [..]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/348.jpg?itok=ggEW7Lj_)
-
Ondertussen was Woensdag al een comité in het leven geroepen voor huisraad en kleren collectie, voor de getroffenen van Zaterdag: Rampcomité Rode Kruis.
-
In de Walburgiskerk mochten sommige kisten Dinsdag nog open maar velen waren al dichtgeschroefd.
-
Ook veel boodschappende mensen (Zaterdagmiddag, pas de bonnen uit) zijn omgekomen. Ja de ± 50 bommen hebben heel wat uitgericht.
-
Van tevoren had de bekkenslager weer omgeroepen, dat alle vervoersmiddelen welkom waren.
-
Ik viste naderhand nog een paar families op, die op elkaar en onderling stonden te wachten en de groep waren kwijtgeraakt en bracht ze nog in onze wijk onder.
-
De volgende dag algemene begrafenis. Zeer druk langs de weg, al mocht alleen de familie op ’t kerkhof [Algemene Begraafplaats].
-
En dan te denken, dat er ook nog heel veel Moffen gesneuveld zijn o.a. [tijdens het Bombardement] bij Reesink en op de IJselkade, en b.v.
-
Je zag de gekste dingen: Een zeer artistiek jong stel was op de huwelijksreis.
-
De kleinzoon van Bielde[r]man, toen de eerste bommen vielen op ’t Stationsplein, holde, nee vloog naar huis, met zijn vriendje, door de nog niet verwoeste Barlheze.
-
Zodoende kwam ik in aanraking met Mej. v. Kaijk [mej. E.H. van Kaak, Berkelkade 18?], Mej. v.d. Linde en Mej. Koch [mej. J.
-
Gisteren (Zaterdag) was het weer doodeng om dezelfde tijd: Een gegier van duikende vliegtuigen, afweer en bommen. In de Hoven bleek later, 5 gewonden.
-
Voor alle doden was geen kistenhout genoeg, zodat van afbraakhout ruwe blanke kisten getimmerd werden. Allemaal opgebaard achter de preekstoel in de kerk.
-
Het is een reuze karwei, om alle kleren te sorteren en iets op maat te leggen.
-
Woe., Do., Vrij., en Zaterdag, was het helder. Soms betrok het ‘s middags en dan was plots ieder weer beter te spreken [..].
-
Het is een vreeslijke rommel soms, al die verschillende kleren, goede en slechte, hele en kapotte, maar toch wel leuk werk.
-
Het uitpakken van een kar vol inmaakflessen ging met een ketting-systeem [in een rij naast elkaar], waarvoor we iedereen van de straat oppikten.
-
Gisteren zag ik plots Erik Z. in de stad. Hij was met Jauke komen fietsen hierheen om alles eens te bekijken.
-
Diezelfde dag hoorden we ook dat Gennep bevrijd was evenals IJzendijke.
-
Op 18 oktober kreeg de immens populaire [ook bij de Geallieerden] Duitse Feldmarschall Erwin Rommel een staatsbegrafenis.
-
Ja, al die dagen [na het Bombardement] vooral de eersten, zag je steeds brancards met gewonden en later alleen doden [die] door de stad [werden] gedragen.
-
6 Britse Typhoons (263 sqdn/146 Wing) vielen de spoorwegen ten zuidwesten van Zutphen aan met 12 x 500 lbs vliegtuigbommen.
-
Hieronder een brief van een kennis die in Arnhem bij de telefoondienst werkte: Arnhem & Ede, 20 october 1944 Beste Oom Piet en Tante Griet,
-
Er is er helaas geen Dagboek bijgehouden door Lien & Martha Strubbe in de periode van eind oktober 1944 tot 20 maart 1945. Dus ca. 4 maanden.
-
12 Britse jachtbommenwerpers (329, 74 & 340 sqdns-/145 Wing) vielen met 250 en 500 lbs vliegtuigbommen diverse spoorwegen aan waarbij o.a.
-
Geallieerde jachtbommenwerpers vielen vijandelijke troepenbewegingen aan o.a. bij Zutphen. (Bron: Armaex)
-
12 Britse Spitfires (331 sqdn/132 Wing) vielen het spoor aan bij coördinaat E.9394 met 10 x 500 lbs bommen.
-
Geallieerde jachtbommenwerpers vielen de stad Zutphen en de sluizen aan. (Bron: Armaex)
-
36 Britse B-25 Mitchell bommenwerpers vielen de sluizen bij Zutphen aan. (Bron: Armaex)
-
24 Britse Douglas DB-7/A-20 Boston Havoc bommenwerpers vielen de sluizen bij Zutphen aan. (Bron: Armaex)
-
8 Britse Typhoons (198 sqdn/123 Wing) vielen o.a. een trein aan ter hoogte van coördinaat E.9393.
-
Zes Geallieerde jachtbommenwerpers vielen het spoorwegemplacement van Zutphen aan waarbij 0,9 ton brisant grana
-
Twee Duitse Messerschmitt Bf 109 stortten neer in de buurt van Zutphen. (Bron: Armaex)
-
Verleden Zondag was al ‘t verkeer over de IJselbrug gestaakt en geen mensch mocht op de IJselkade komen. Ze dachten dat de parachutisten hier zouden landen.
-
Een V1 werd neergeschoten door een Brits jachtvliegtuig en stortte neer bij Zutphen. (Bron: Armaex)
-
Een Britse P-51 Mustang jachtbommenwerper van 126 squadron werd door FLAK geraakt en stortte neer ten westen van Zu
-
11 Britse Spitfires (317 sqdn/131 Wing) vielen met 7 x 500 lbs en 14 x 250 lbs het spoor aan bij
-
Britse jachtbommenwerpers voerden aanvallen uit op het spoor met raketten bij Zutphen. (Bron: Armaex)
-
8 Britse Typhoons (164 sqdn/121 Wing) vielen het spoor ter hoogte van coördinaat E.9395 aan waarbij het spo
-
Tussen 16 december 1944 en 25 januari 1945 vond de voor de rest van Holland belangrijke Battle of the Bulge plaats.
-
De [Organisation] Todt is zoo langzamerhand zoowat gepiept. Er is wat in de auto’s geladen.
-
Overal zijn die granaten ontploft, zooals in de Rozenhoflaan, bij de Coehoornsingel en ‘t Ziekenhuis.
-
Op 9 maart 1945 vond op Tokyo het allerszwaarste bombardement van de gehele Tweede Wereldoorlog plaats.
-
Britse bommenwerpers voerden aanvallen uit op vijandelijke transporten bij o.a. Zutphen. (Bron: Armaex)
-
Een Britse Typhoon jachtbommenwerper van 193 squadron stortte neer bij Zutphen. (Bron: Armaex)
-
Hierna het verslag van mevrouw Martha Strubbe, ook woonachtig op de Warnsveldseweg 35, de moeder van Lien, die toen bij haar verloofde Keimpe Sikkema in Leeuwarden verbleef
-
Na die sensatie begon om 5 uur weer ‘t vliegen en daar vielen bommen, nee, maar! We vlogen op de veranda en zagen veel bommenwerpers boven Eefde, dachten we.
-
Nu is Vader gisteren [om] 6 uur met een handkar [samen] met Kardijk (J. Kardijk, telegrafist bij de Spoorwegen, Warnsveldseweg 31) op stap gegaan.
-
Gisteravond was het een gerij van belang, zelfs kanonnen gingen weer naar ‘t Westen.
-
Later brandde ‘t in Vorden. ‘t Was de heele avond steeds maar lichtkogels daarboven, evenals op Gorssel.
-
Om half 2 waren ze er weer met de 1ste lading [hout]. Ze konden het samen haast niet door de zandwegen krijgen en moesten wel 14 boompjes weer afladen.
-
Er komen nog steeds menschen over de [IJssel] brug met eterij [eten]. Hoe ze ‘t leveren?
-
Er waren veel menschen op straat en daar liepen eenige Moffen [tussen] met veel helderwitte pakken met verbandgaas, leek ‘t wel.
-
Mevr. Dell kwam ‘s middags en ook de oudelui Zelders (met 2 pakjes theesurrogaat) en Tante Lies met koffie (met 3 pond havermout). Oom Pe had het te druk. De Bloms [T.
-
Ja, een uurtje tevoren was er veel gevlieg en geschiet geweest, en zoo we later hoorden, moest een [Geallieerde] bommenwerper een noodlanding maken bij de IJsel.
-
Vader zou met die kapper [bomen] gaan kappen maar er was geen voerman te krijgen.
-
We zijn nu ook wel bang, dat Warnsveld [ook] een beurt zal krijgen. De Achterhoek zit vol [met moffen], vooral Lochem, Ruurlo, etc.
-
‘s Morgens juist voor Vader opstappen zou, kwamen de V1’s weer. Zoo’n heel ritsje weer. De 5de was plotseling stil [..] en meteen werd ik in mijn bed opgelicht.
-
Ja, mijn verjaardag begon ‘s morgens 5 uur ingeluid te worden door de V1, die we al zoowat vergeten waren.
-
De Lente is begonnen. ‘t Is 10 uur en er kwam geen brief van jullie. De laatste was, toen Kei [haar schoonzoon dus] de bonnen van Lien stuurde. Ik stuur deze maar weg.
-
Britse middelzware bommenwerpers vielen transportdoelen aan bij o.a. Zutphen. (Bron: Armaex)
-
In Zutphen liepen aan het eind van de oorlog zeer fanatieke jonge Hitlerjugend rond. Compleet gehersenspoelde jonge knapen. Goed getrainde rücksiglose killers.
-
Nu, hè hè, ‘t was niet leuk meer. Daar ging ‘t luchtalarm en daar waren een massa vliegtuigen,
-
Britse jachtbommenwerpers vielen spoorlijnen aan in diverse gebieden waaronder Zutphen.
-
Op 22 maart startte Montgomery zijn 2e grote offensief. Met 300.000 manschappen trok hij bij Wesel & Rees de Rijn over.
-
Om twaalf uur in de nacht van Donderdag 22 op Vrijdag 23 Maart was ’t groot alarm. En wat gingen er veel troepen langs, meest naar de stad.
-
Achter de Hoven werden 22 bommen gegooid, die op de wegen & de spoorlijn gemunt waren.
-
[General Friedrich] Cristiaansen moet in [Hotel] Buitenzorg gezeten hebben met zijn staf. Er moeten hoogheren bij [het bombardement] omgekomen zijn?
-
De Amerikanen en Engelsen bleven hun bedenkingen houden bij prins Bernhard. Hij was en bleef per slot van rekening een Duitser [….]
-
Gé gaat in bed lezen, maar Zaterdag wilde ‘t niet lukken, ‘t was zo onrustig en kwart voor 8 (ik was juist klaar) daar begon het.
-
‘k Moet de stad nog in, naar ‘t postkantoor, en de bakker, maar voel me wat licht in ‘t hoofd, ondanks het glaasje wijn. Weet je wat het vannacht geweest is?
-
Ja, vannacht hoorden we weer vliegers en tegen 3 uur kwamen de V1’s ook opzetten, 4 gingen vlak over ons heen [..].
-
Later hoorden we, dat de bommen vooral voor het afweergeschut bestemd geweest waren.
-
Films opgenomen vanuit jagers, op het moment van schieten:
-
Door ‘t raampje van de voordeur gegluurd. Daar begint het weer. Oeii. Eén bommenwerper was ‘t op gemunt.
-
Vader zou naar Hengelo (G) gaan om 2 liter melk te halen, maar ik wilde het niet hebben, want wat al niet aan melk halende mensen zijn er in de omgeving gedood!
-
Het is nu tien uur ['s avonds]. Zojuist zagen we tien lichtkogels hangen boven de uiterwaarden en later kwamen er nog evenveel bij, achter de Watertoren.
-
Ik kwam thuis en vertelde ‘t Vader, toen er gebeld werd en er iemand van ’t Algemeen Ziekenhuis kwam vragen of ik me weer beschikbaar stelde voor bloedtransfusie.
-
‘t Is hier dagenlang erg roerig in de lucht & ’t kanongebulder soms heviger en dichterbij.
-
Zondag moet er een belangrijke conferentie geweest zijn op villa ‘Buitenzorg’, even voor Vorden.
-
Gisteravond ging Gé een wandeling maken met een vriendin. In die tussentijd vielen er vier bommen. Ik was bij kennissen en iedereen holde naar de kelder.
-
Ik zal de kleren maar weer in de kelder hangen. Wat is goed en wat niet?
-
Er zijn daar trouwens op de Binnenweg bij kasteel ‘De Voorst’ al bommen gevallen. Er is daar nu veel afval van stukgeslagen bomen.
-
De bruggen zijn zò zwaar geladen [met munitie], dat als de Warnsveldsewegbrug de lucht in gaat, het voorste [huizen] blok er waarschijnlijk aangaat.
-
Gistermiddag kwam het bericht, dat ze in ‘s Heerenberg zaten en ja, de schemer was nog niet gevallen of het gerij, nu naar het Oosten, begon.
-
Heeft Feldmarschall Albert Kesselring zich overgegeven en is daardoor Italië bevrijdt??
-
Maandagmiddag drie uur. De mannen zijn teruggekomen met een eikenboom. Ze mochten hem niet zagen, maar hebben hem den boswachter voor vijf gulden afgepingeld.
-
De Nazi's bleven tot aan het eind een geduchte tegenstander. Een na de oorlog geïnterviewde soldaat: “Wij geven nooit op, dat zit in het Duitse karakter’.
-
Ze [vader en Kardijk] waren juist vanmorgen weer thuis of daar kwamen 4 bommen in die buurt [Bos 't Velde] terecht. Het afweer was daar ook even in actie geweest.
-
Gisterenmiddag liep ‘t gerucht door de stad, dat de Engelse radio om het uur uitzond, [dat] de oorlog elk ogenblik [kan] aflopen en de mensen geloven het grif.
-
7 uur in bed. Wat een nacht van gerij van oorlogstuig naar de Heimat! Wat een vliegerij boven de weg!
-
Juist tussen twee aanvallen waagde ik [naar de wc te gaan] en toen hoorde ik onze buurvrouw roepen.
-
8 Britse Typhoons (193 sqdn/146 Wing) vielen met 500 lbs vliegtuigbommen spoorwegen aan waarbij 3 voltreffers op het spoor ter hoogte van coördinaat E.9293 werden geplaatst
-
Gisteravond geen luchtgevaar. Moffen rijden nog steeds in Oostelijke richting. Soms zware stukken geschut. Wat kleine tanks op rupsbanden, die veel lawaai maken.
-
Vanmorgen vroeg hoorden we, dat er een V1 in vlammen stond en nog over Warnsveld scheerde en op ’t pleintje bij de Molen viel. 11 dooden en nog 2 vermisten.
-
Verder brief uit Den Haag, van Oom B.: Ze waren doodgelukkig met de kleine pakjes en ‘t brood van de Duitsche bonnen. Jammer dat ik ze niet weer kan krijgen.
-
‘t Is mooi helder weer! Zou Lien nog naar Stiens zijn? Er staat een stevige wind.
-
Vanavond kwamen mijnheer en mevrouw Kraan [G.A.G. Kraan, dir. boekdrukkerij, Deventerweg 31] hier.
-
Er wordt verteld, dat ze toch eerst Nederland zullen bevrijden. Daar zie ik toch tegen op. Die 3 bruggen zitten ons vooral in de maag.
-
Vandaag weer veel Moffen naar ‘t Oosten met pantservuisten op de schouders, mannetje achter mannetje, onder de boomen, in de ganzenpas dus. Ze durven weer.
-
Een Britse Typhoon jachtbommenwerper (247 squadron) stortte neer bij Brummen.
-
De vliegtuigbommen, die liggen nog voor een deel op de bruggen. Als groote zwarte suiker brooden.
-
Gisteravond kwam Gé thuis en had een verhaal, dat de lui weer op de fietsen moeten letten. De Mof wil ze soms zelfs uit de huizen halen, zooals in October ’44.
-
Een unieke film van 1 uur en 45 minuten over hoe het was in Berlijn en hoe het er nu is. Kijken waard.
-
Veel doodmoeie (Nederlandse) dwangarbeiders uit Duitsland komen langs.
-
Om 9 uur een bel, Jeminé, niet opendoen, (Gé gesproken). Dus stiekum afwachten. Weer een bel (hard) en gepraat (stil blijven lamp uit, zien of die Mof weggaat).
-
Een slechte nacht gehad. Ten eerste de V1's. Vannacht 4 keer. Toen licht[flitsen] en ontploffingen evenals gistermiddag.
-
Bannink was er ook. Die zijn vrouw zit nu voor de 3de maal op ‘t Graffel. Zielig, he? Nu zou hij naar Den Haag terug, maar kon niet de [IJssel] brug over.
-
Canadese verkeersborden in de Achterhoek. Het rechter bord met 'This Is Holland Remember', (dus niet Duitsland)?
-
Er wordt bericht, dat de Canadezen Woensdag de Achterhoek binnengevallen zijn. Dinxperlo, Netterden en Mechelen zijn gevallen.
-
Vanmorgen om 7 uur hoorde ik iemand op straat zeggen, dat de tramwagen voor de versperring bij de Kazerne geschoven was. ‘t Verkeer dus uit Warnsveld gestremd.
-
Het kanon, dat zoo te keer ging vanmiddag, schoot op verkenningstroepen in de buurt bij Wichmond, is gezegd.
-
Zie Film van bijna 2 uur: The Battle of Berlin en korte Film Battle for Ber
-
Toch, in tegenstelling met Zaterdagnacht, toen we op de grond sliepen in de achterkamer en Gé op de divan, gingen we weer boven slapen.
-
Daar gaat, na een geweldige ontploffing, de brug van de Kapperallee, bij de sluizen eruit! Daar steeg een geweldige rookkolom omhoog. De Todt is nu weg!
-
Volgends de laatste geruchten zaten de Canadezen vanmorgen om elf uur nog twee kilometer van Zutphen. Het bericht komt van iemand, die met Deventer getelefoneerd had.
-
In Lochem zijn ook de 1ste 10 pantserwagens van de Geallieerden geweest. Gistermiddag zijn we nog in Warnsveld geweest. De vreselijke ravage gezien.
-
Langs de weg langs onze huizen staan wel een 20-tal fietsen van Moffen die patrouilleren.
-
De helft van alle 40 tot 50 miljoen doden in WWII waren burgers. Hier liggen bijv. door een bombardement gedode Nijmegenaren.
-
Ra, ra, oh ja, op de IJselkade liggen 11 dooden, aan elkaar geketend, doodgeschoten en met de beenen in de IJsel gegooid.
-
Later begon ‘t er toch op te gelijken, dat de [Warnsveldseweg]brug de lucht in ging en nu begon de heele buurt de ramen eruit te halen. In de hoop ze te redden.
-
Alle 'kippen' zijn nu in de kelders opgeborgen. Ook weer met fietsen gesjouwd. Wat een idioote dag! We gaan toch maar naar de kelder slapen,
-
Hitlerjugend op de fiets - als geheim wapen - onderweg, met aan hun stuur de beruchte Panzerfaust, waarmee ze de Geallieerde tanks te lijf gingen.
-
‘t Kanongebulder komt nader uit ’t Zuiden. ‘t Water afgesloten, maar toch om 12 uur een uur gas.
-
2de Paaschdag. Zittende in de kelder om 4 uur schrijf ik dit.
-
Er werd juist opgebeld dat de mannen allen moesten opkomen, voor de [Organization] Todt. Anders worden er 20 burgers doodgeschoten [..].
-
Tegen 5 uur ['s middags] bedaarde ‘t wat en Vader kroop weer op de divan.
-
Daar hoor ik er weer één. Paf. Fuuut, Boem !!! De Geallieerden zitten achter Groot Graffel. [Nog niet]
-
‘k Ben er half suf van en zal wat gaan slapen. ‘t Is vannacht niks geworden. ‘t Is nu 3 uur ['s middags].
-
De gaarkeuken kliek van gisteren kon niet meer naar de posten gebracht worden en was vanmorgen zuur. Er komt nu geen eten meer en melk is er niet.
-
We zijn ín koud en hebben nu de achterkamer gesloten en kachel aangemaakt. Gas is er niet geweest.
![De Warnsveldseweg 21, vlak bij de brug en de watertoren [..]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/1945-04-03%20Warnsveldseweg%2021.JPG?itok=wirIQllZ)
-
Gé is vanmorgen toch nog naar de Leeszaal geweest, maar hoorde daar dat de kelder [door de Duitsers] gevorderd was.
-
Wat een nacht, wat een nacht! We hebben de 2de vuurproef doorstaan, liggend en halfzittende in de kelder.
-
Kardijk [J. Kardijk, telegrafist Spoorwegen, Warnsveldseweg 31] en de vrouw hadden samen op de trap gezeten. Ieder had ‘t koud gehad, maar wij warm.
-
Tusschen geschiet en dikke buien door toch nog 2 brooden gekregen.
-
Daar is Riekje (van Bonzel) door ‘t oog van een naald gekropen. De van Bonzels lagen met hun drieën de heele winter al voor de V1’s in de achterkamer.
-
Ik ben moe! Juist lag ik op de divan, of er werd weer zoo geschoten, dat we hals overkop de kelder in vlogen. Daar op bed gelegen.
-
Voortdurend hevig schieten, maar nooit was de klap hevig genoeg voor de [Lare-] brug. Eindelijk na meer dan een uur wachten, een vreeslijke klap.
-
Op straat is geen kip, zelfs geen Mof te zien. En alle menschen zitten in de kelder of kijken eens om ‘t hoekje van de deur en dan begint ‘t weer te schieten.
-
‘t Is erg stil op straat, om 9 uur, toen we in de donkere kelder wakker werden. Ondanks veel kanongebulder en fluitende granaten, lekker geslapen.
-
‘k Maakte de kachel aan en de kamer netjes en daar kwam Tuyt [A.J. Tuijt, Berkelsingel 60], dat de [Warnsveldseweg] brug de lucht in ging.
-
Nu gauw de aardappelen koken en pannenkoeken zien te bakken. Vader rammelt. Om 6 uur nog pap gekookt voor Tuyt. Juist opgeschept of daar vlogen de granaten weer.
-
Doordat er door de Geallieerden op het Groot Graffel werd geschoten is de geneesheer directeur Dr.
-
We hooren dat de Geallieerden nu over het Twentekanaal zijn, bij Goor, maar een voorhoede zal hier wel dichtbij zijn, wegens het dichtbije geschiet.
-
Zoo nu en dan twee vliegtuigen, die cirkelen. ‘t Is nu 5 uur en ‘t gevecht hierboven is geweldig geweest, met nu en dan een angstige stilte.
![Een geweldige klap.. [453]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/453.jpg?itok=SL3Yx1Cl)
-
Ik was maar bang, dat er nog een 2de explosie zou komen, net als bij onze brug, maar nee.
-
‘t Is nu half 12 en weer even stilte. ‘t Gebulder komt nu van ‘t Z.O. en Z.W. van ons.
-
We zitten nu met ons drieën bij de lamp in de voorste kelder. Vader op de trap en Gé en ik op bed op de grond. Ik kan mijn gedachten niet goed neerschrijven.
-
De meerderheid van de Duitsers moesten in de jaren ’30 niets van die Oostenrijker Adolf Hitler hebben.
-
Om 11 uur vliegtuigen en een gerikketik. Wat zijn we gelukkig met onze kelder [..].
-
‘k Heb nu Vader in bed voor dutje, als ‘t wat wordt. De [Warnsveldseweg] brug, daar zitten we voor te knijpen.
-
Om 9 uur hoorde ik wat rijden en zag een klein evacuatiekarretje door 3 Moffen geduwd en getrokken met een gewonde. Vreeslijk gezicht.
-
Vader moest natuurlijk uitzien [op de uitkijk]. Die maakt me nog veel ongeruster. Als hij maar bij ons wou blijven, maar steeds kijken.
-
Nieuws van de Geallieerden zegt: ‘In Zutphen wordt verwoed gevochten.’ Ja, maar nog geen straatgevechten of ‘t moest gister bij Eefde geweest zijn. Het blafding gaat maar d
-
4 uur: We leven nog na vreeselijk granaatvuur, wat de schoorsteen bij Brinker [J.W.
-
Om 7 uur vanmorgen ketsten de granaten weer. We bleven maar stil op ‘t kelderbeddeke liggen.
-
12 uur: Daar gaat de brug van de Bernhardlaan er eerst uit. Gé zat bij de kachel en ik stond erbij.
-
Weinig geslapen, tenminste ik. De voordeur stond op een kier en ook de andere deuren open. De schildwachten drentelen op en neer bij de telefoondraad.
-
Toen begon van Teerling [J.W. van Teerling, rijwielhersteller, Warnsveldscheweg 43] de telefoonpaal om te hakken en toen Vader en Kardijk de andere, om samen te deelen.
-
De Moffen gingen hevig te keer en bij het terugtrekken, of elkaar aflossen, waren ze lollig van de schnaps. ‘t Was een griezel.
-
Er vonden hevig gevechten plaats aan en rondom de Deventerweg en de Schimmelpennincklaan.
-
We gingen ons wat kleeden door 2 paar mantels aan te trekken (uitkleeden deden we ook al in geen 5 dagen [..]) en ik stond echt primitief voor iedereen boterhammetje te sme
-
Boem, boem steeds maar door. ‘t Was de Blafhond in olifantsvorm. Wát een angstaanjagend geluid [..].
-
Toch kunnen we voor alles nog komen te staan. Opeens stond de kelder vol smook. ‘t Bleek dat ‘t huis van Hartskerel [B.
-
Al gauw was de ontzetting zoo groot, dat Gé en ik elk een kussen, bij elke gier voor onze gezichten hielden [..].
-
De bevrijding wordt duur gekocht, maar tot nog toe zijn we nog in de kelder en leven zonder gewond te zijn.
-
De Moffen verdedigden Zutphen hardnekkig en wierpen er 1.500 fanatieke parachutisten van 15-20 jaar in de strijd.
-
Om kwart over 6 een knal en dat moest onze [Warnsveldseweg] brug zijn. Vader was niet te houden, maar met veel smeeken wachtte hij toch de scherven af.
-
Midden in de nacht trapten de Moffen de deuren in als de menschen niet gauw genoeg uit de kelders kwamen om open te doen.
-
Vader wou eruit, maar Gé zei al, nu komen de straatgevechten! En ja, ze had gelijk.
-
Toen hoorden we in die tijd steeds ontploffingen aan de kant van ‘t spoor. Toen ging ook de IJselbrug.
-
‘t Heele blok van Hartskerel [1940: B. Hartskeerl, winkelier, Prins Bernhardlaan 243] af, tot het Hooge huis toe en in de Appelstraat, die afgebrand is.
-
Opeens zagen we een Mof, achter bij [wasserij] Lenderink [waar de fam.Strubbe vanuit hun achterkamer op uitkeken] rennen voor zijn leven en bij de Watertoren verdwijnen.
-
Ik schreeuwde het ['neergeschoten jongeman bij Lenderink'] door naar de buren en zoo hoopten we, dat de boodschap over kwam, maar er verscheen geen hulp.
-
Daar begon weer het granaatvuur op de Watertoren. In de kelder weer ons eten opgepeuzeld. Stilte!
-
Munitiedepot op een industrieterrein werd opgeblazen. Het ziekenhuis aan de Coehoornsingel vloog in brand.
-
Opeens zag ik een jongeman naar Lenderink loopen, om water uit ‘t bassin te halen, waar de heele buurt later heen trok.
-
Vader en Gé vielen steeds weer in slaap, om met de voltreffers in de nabijheid weer wakker te worden, en te brommen of te zuchten net als een kraamvrouw tusschen de weeën e
-
Wij – Lien en ik - verkeren natuurlijk in grote zorg over de familie (mijn a.s. schoonouders).
-
Goeie God, wat hebben we een angst uitgestaan [..]. Ik wel het meeste!
-
De Moffen verscholen zich achter de opgeblazen barricade van de [Warnsveldseweg-]brug, en in de Watertoren en bij [wasserij] Lenderink.
-
Maar daar begon weer het schieten. Die Mof in de Watertoren opende het vuur. Door onze tuinen achter, slopen de Canadeezen er heen.
-
Om 3 uur vannacht begon de brand, die de vorige middag 4 uur begon, te dooven, na 12 woningen in asch gelegd te hebben. ‘t Was een vreeslijk gezicht!
-
Toen verveelde [de Duitse scherpschutter] de Tommies en werd het granaatvuur weer geopend.
-
Dadelijk zagen we de onderduikers verschijnen in groepjes, om de Tommies heen, die sigaretten stonden uit te deelen, tot een agent in vol tenue op de hoek kwam zeggen dat i
-
Ze haalde mij over mee te gaan. Er liepen weer zoo velen op straat. Ik liet me overhalen, en we waren nog niet van de stoep af, of de Mof schoot weer.
-
Die nacht voor ‘t laatst in de kelder geslapen, om de volgende dag met frissche moed, al was het sabbat, de boel [op] te ruimen.
-
De dag der bevrijding!!!!!!!!! Wat een dag! En ik kon geen aantekening maken, zoodat ik weer veel vergeten zal.
-
Ieder blij elkaar weer te zien, maar er is geen feestvreugde [..] Ieder was blij ieder weer te zien.
![Vlag gaat uit [486]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/486.jpg?itok=iDlKUZ2A)
-
De Canadeezen zijn fijne kerels om te zien, maar oppassen is de boodschap.
-
Duitse burgers in het oosten van Duitsland en diegene in Tjechië (Sudeten Duitsers) waren als de dood voor het snel optrekkende Russische leger.
-
Ook in de buitenwijken van de stad is hevig gevochten; de Nazi’s verdedigden elk gat waarin zij gekropen waren fanatiek en moesten er met vlammenwerpers weer uit gebrand wo
-
In de tuin van onze buurman zijn 6 kraters en in de onze 3. Vlak voor de trap van de andere buur ook één.
-
Veel vlaggen, veel Oranje, veel geloop en oppakkerij van NSB-ers, zwartehandelaren, enz. De wraak gaat me wel wat erg ver [..] voor sommigen.
-
De onbeschrijfelijke intense haat van de Russische soldaten voor alles wat Duits was, ontlaadde zich bij het betreden van Duitsland.
-
Gé ging naar Warnsveld, omdat oom Pe van geen kwaad bewust, door alles heen gefietst was om eens te zien hoe we ‘t er afgebracht hadden [..].
-
Een dag van zwoegen. De kamers weer schoon en op orde, evenals de kasten.
-
Zojuist hooren we, dat Mijnheer van Schelven [W. van der Schel, arbeider, Beekstraat 57?] een kogel door zijn elleboog gekregen heeft en de arm afgezet moest worden.
-
‘t Is prachtweer en om 6 uur gingen we even kijken bij de [Warnsveldse]brug om te zien, hoe het puin als sneeuw weggeschoven werd, en hoe het hooge hoekhuis werd omvergetro
-
Vanmorgen 8 uur zeer stil op straat maar om 9 uur kwamen de opruimtroepen voor de [Warnsveldseweg]brug. Voor 12 uur al 2 explosies om de barricade van beton op te ruimen.
-
Opeens weer een flinke knal en rookkolom. Ik zag de Roodekruis lui hollen en dacht aan Gé, die die kant opgegaan was.
-
In het voorjaar van 1990 werd door de museumcommissie van Het Groot Graffel een kleine tentoonstelling georganiseerd onder de titel: "Het Groot Graffel in oorlogsjaren".
-
Om 2 uur zijn Gé en ik door ‘t Deventerkwartier naar de Eefderbrug geloopen.
-
Een vliegtuigje ging laag over de huizen. ‘t Was van Prins Bernhard.
-
We hadden nog niet de slaap te pakken of ik hoorde een auto komen aansuizen en pats, boem, klets in onze voordeur, glasgerinkel, O, onze spiegelruit?
-
Gé kwam heel verdrietig uit de Leeszaal. De heele tijd boeken gesjouwd en achter die zware handkarren sjouwen.
-
Gé vertikte ’t meer [verder], zoo’n geploeter en met blaren onder de voeten, doodmoe, maar na’t eten is ze toch weer gegaan.
-
Even de stad bezichtigd. De schade is aan iedere woning te vinden maar ‘t valt mee in de binnenstad.
-
Vanmiddag kwam Marie Lindeman bij Gé. Haar huis heeft drie voltreffers gehad en ze wonen nog in het sousterrain.
-
De Moffen nemen warempel de IJselbrug [en Baileybrug?] onder handen, maar mikken heel slecht.
-
Wat een gesjouw met boeken Het Stadhuis heeft zich nu gedeeltelijk in de Leeszaal gevestigd en zullen er wel tot September in blijven hangen.
![Gesjouw [494]](/sites/default/files/styles/thumbnail/public/494.png?itok=BSNW14NS)
-
Wel water maar geen gas en electra. Er is morgen weer water maar nog geen gas en electrisch.
-
Morgen krijg ik een lange juf. Feringa [G.W.M. Feringa, samen met haar moeder en zus, Warnsveldscheweg 15a] in de voorkamer te liggen.
-
Juf B. heeft nu de zolderverdieping schoon gekregen en de pannen liggen weer recht, we komen nog 8 tekort.
-
Keimpe Sikkema: Met mijn [toekomstige] zwager naar het Zuiden, Epse en Gorssel We zagen de uitgebrande huizen van Epse, de door granaatvuur doorzeefde, maar niettemin behou
-
Nog meer de p... in kregen we, toen [zwager en reisgenoot] Bernhards surrogaatband knapte als gevolg van een glasscherf.
-
Er zat niet anders op dan te berusten in de hardvochtigheid van de 'NBS'-ers, een corps lieden, dat mij op deze reis wel heel onsympathiek geworden is.
-
Tesebeld, de burgemeester alhier, is in Apeldoorn gepakt samen met Tesink, die zoo’n 40 woningen van Joden had opkocht.
-
De nevenbrug is hier nu ook klaar, maar fietsers moeten omrijden langs ‘t Graaf Ottobad. ‘t Is te druk!!
-
Ze pikten Hein zijn vrouw met kind op in Oldenzaal en tippelden hierheen, in de hoop dat ze over de [nieuwe] pontonbrug [over de IJssel] konden komen om naar Apeldoorn te k
-
Gé bracht ons papieren van politieke betrouwbaarheid en het verzoek om ons een koeriersdienst van de 'NBS' te bezorgen, waarmee we in Gorssel nogmaals ons geluk probeerden.
-
Enfin, we zijn in Zutphen gekomen. We hebben de vernielingen in Warnsveld gezien, die echter niets om handen hebben vergeleken bij Zutphen.
-
We maakten een wandeling door de Prins Bernhardlaan, waar een blok van 12 woningen totaal uitbrandde.
-
De gaten bovenin [de watertoren] zijn van Canadese projectielen, gericht op de Duitse scherpschutter, die zich daar had verschanst. De watertoren tuimelde echter niet, de s
-
Het IJselkadegebied was taboe & we gingen over de Markt, waar de Wijnhuistoren staat met de zwartgeblakerde muren van het museum aan zijn voet.
-
Als Groninger begon Alfred Robert Saak met het verzamelen van info over de Bevrijders van Groningen.
-
Na de overgave van Duitsland deed Himmler - zoals zo vele top-nazi's - een vluchtpoging naar Denemarken.
![In deze oorlog ontstonden ook échte liefdes, met Duitse soldaten [verboden], maar ook met Geallieerde soldaten.](https://zutphen40-45.nl/sites/default/files/73..jpg)
![Laf gedrag [vluchten] van hoger NSB-kader](https://zutphen40-45.nl/sites/default/files/519.jpg)
![De burgemeesterswoning, hier links, voor de de Deventerweg brug [Canadian Bridge]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/271.jpg){kind=small}
![Moe van het versjouwen van huisraad uit 91 [..] huizen](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/319.jpg)
![Met 3 weken oude babies op een handkar onderweg [..]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/348.jpg)
![De Warnsveldseweg 21, vlak bij de brug en de watertoren [..]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/1945-04-03%20Warnsveldseweg%2021.JPG)
![Een geweldige klap.. [453]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/453.jpg)
![Vlag gaat uit [486]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/486.jpg)
![Gesjouw [494]](https://www.zutphen40-45.nl/sites/default/files/494.png)
